Çocuklar Neden Yalan Söyler?

Hemen hemen her çocuk hayatının bir evresinde yalan söyler. Bu süreçte çocukların gelişim

dönemlerini göz önünde bulundurmak önemlidir. Yalan, çocukluğun ilk yıllarında sağlıklı

gelişimin bir parçasıdır.

0-3 yaş arası dönemde çocuklar henüz yalan kavramını tam bilmezler. Yalanlarının altında,

aslında gerçekleşmesini diledikleri istekleri yatar. Yalanları bazen ailelerini

memnun etmek, bazen de olmasını diledikleri şeyleri oluyormuş gibi ifade etmek için

kullanırlar.

Bu dönemin sonlarına doğru çocukların bilişsel becerileri iyice gelişir ve zihin kuramı olarak

nitelendirdiğimiz bir olgu gerçekleşir. Çocuk, ötekinin kendinden farklı duyguya, düşünceye,

bilgiye, inanca sahip olduğunu keşfeder. Bu keşifle beraber çocuk kendi bilgisi dahilinde olan

durumların, öteki tarafından bilinmediğini fark eder. Çeşitli nedenlerden dolayı da yalana

başvurur.

3-6 Yaş döneminde çocuklardaki hayal gücü muazzam ölçüde kuvvetlenir. Yaşadıklarını

abartarak hikayeleştirebilirler. Yatağının altında canavar gördüğünü söylerler, oyuncaklarının

konuştuğunu belirtirler.

6yaş ve üstü çocuklar ise yalanın toplumsal olarak hoş karşılanmayan bir olgu olduğunun

iyice bilincindedir.

Peki 6 yaş ve sonrasında söylenen yalanların yaygın nedenleri nelerdir?

Ebeveyn Tutumu: Aileleri yalan söyleyen çocukların yalan söyleme olasılıkları artar.

Kendisine hediye veren kişiye hediyeye bayıldığını söyleyen ama o kişi gider gitmez hediyeyi

yeren bir baba çocuğa model olur. Gayet sağlıklı olmasına rağmen kayınvalidesi yemeğe

davet ettiğinde hasta olduğu için gidemeyeceğini söyleyen anne, çocuğa ‘yalan söylemek

kabul edilebilir bir davranıştır’ mesajı verir. Hatta zaman zaman bazı çocuklar ebeveyninin

yalanına ortak edilir. ‘Beni sorarlarsa seyahatte dersin’ gibi bir talimata maruz kalan çocuğun,

ebeveyninin bu tutumunu model almaması güçtür.

Yüksek Beklentiler: Ebeveyninin beklentilerini karşılamakta güçlük yaşayan bir çocuk, hele ki

sevgiyi yalnızca ailesinin beklentilerini karşıladığında alabileceğini hissediyorsa yalana

başvurur. Sınavda en yüksek notu kendisinin aldığını iddia edebilir.

Yoksunluk : Yoksunluk yaşayan çocuklar da sık sık yalana başvururlar. Özel ilgi görmek,

sevilmek, fark edilmek için geliştirilen stratejilerden birisi yalan söylemektir. Yaşanmamasına

rağmen, evde ebeveyni yokken birilerinin kapıyı zorladığını söylemek, kardeşi olmamasına

rağmen var olduğunu iddia etmek gibi.

Cezadan Kaçmak: Yaptıkları neticesinde aşırı tepki alan çocuklar, ceza almamak ve rencide

edilmekten kaçınmak adına yalan başvurabilirler.

Güç ve Statü Kazanmak: Kendisini zayıf hisseden bir çocuk, güç kazanmak, bazen bir gruba

mensup olmak adına yalanlar söyleyebilir. Mafyatik bir kişinin yeğeni olduğunu söylemek

gibi.

Stresli Yaşam Olayları: Yalanlar pek çok zaman stresli yaşam olaylarının

yansımasıdır. Problemli kardeş ilişkileri, arkadaş sorunları, zorbalık vs. gibi.

Peki bu süreçte ebeveynler nasıl davranmalı?

Çocuklar yalan söylediğinde onlara kızmak, ceza vermek, onları rencide etmek işleri

daha kötü bir hale dönüştürür.  Bu yaptırımlar ve disiplin uygulamaları endişe, intikam

alma ve güvensizlik hissine neden olur.

Olmadığı halde akülü arabası olduğunu söyleyen çocuğa “Bir akülü araban olmasını

ister miydin?” gibi bir soru yönelterek, arzusunun ortaya çıkmasına imkan

sağlanabilir.

Yaşanmamış bir hikaye uyduran çocuğa da benzer şekilde “Harika bir hikaye! Bunu

bir yere yazalım, ne dersin?” şeklinde yaklaşılabilir.

En önemlisi ’Benim çocuğumun neye ihtiyacı olabilir?’ sorusunu kendinize

sormanızdır. Çocuğu yalana yönlendirecek sorular sormak yerine; çocuğu dinlemek,

onu anlamaya çalışmak, ona eşlik etmek, çocukla vakit geçirmek ve temasta

bulunmak, çocuğa model olmak ilk etapta etkili olacaktır.

Süreç çok uzuyorsa ve/veya yalan söyleme davranışına çalmak, riskli davranışlarda

bulunmak, kendine ve ötekine zarar vermek gibi davranışlar eşlik ediyorsa bir uzman

desteği almanızı öneririm.